གནམ་གྱི་ཁྲི་བདུན་སྐོར་གླེང་བ།

     བོད་རྒྱལ་ཐོག་མ་གཉའ་ཁྲི་བཙན་པོ་ནི་གོང་དུ་“གཉའ་ཁྲི་བཙན་པོའི་སྐོར་གླེང་བ་”ཞེས་པ་ལས་གསལ་བའི་དེའི་འཐུས་པར་བྱས།

     བོད་རྒྱལ་གཉིས་པ་མུ་ཁྲི་བཙན་པོ་ལ་བོད་རྒྱལ་གཉིས་པ་ཞེས་སྨོས་པ་ནི་ཡབ་རྒྱལ་པོ་གཉའ་ཁྲི་བཙན་པོ་དེ་བོད་སྤྱི་ལ་དབང་བསྒྱུར་གྱི་རྒྱལ་པོ་“ཐོག་མར་”ངོས་འཛིན་ཞུས་པའི་དབང་དུ་བྱས་མུ་ཁྲི་བཙན་པོ་ལ་བོད་རྒྱལ་གཉིས་པ་ཞེས་ཐོགས་པ་ཡིན། མུ་ཁྲི་ནི་ཡབ་རྒྱལ་པོ་གཉའ་ཁྲི་དགུང་ལོ་རེ་གཉིས་འབྱུང་ལྡན་ནམ་(༢༥༠)མེ་སྟག་ལོར་ཡུམ་གནམ་སྨན་མུག་མུག་གཉིས་ཀྱི་སྲས་སུ་འཁྲུངས། དེ་ཡང་ཡུམ་གྱི་མཚན་མི་འདྲ་བ་གནམ་སྨན་(ཆུ་ཟ)མུག་མུག་མའི་སྲས་སུ་འཁྲུངས་ཚུལ་ཞིག་དང་། དམུ་ལྕམ་བྲ་མའི་སྲས་སུ་འཁྲུངས་ཚུལ་སྣང་ཡང་དེ་དག་ནི་གང་ཟག་གཅིག་ཡིན་པར་སེམས་ཀྱང་དཔྱད། “མི་ཁྲི་བཙན་པོ་”ཞེས་པའི་རྒྱལ་པོའི་མཚན་འདི་ཇི་ལྟར་གྲུབ་པའི་ཚུལ་ནི། སྤྱིར་ན་བོད་དུའང་སྔར་ནས་རང་རང་གི་ཡབ་ཡུམ་གྱི་མཚན་ཟུར་རེ་དང་ཡང་ན་རུས་མིང་རེ། མཚན་གྱི་མགོ་འཇུག་གང་རུང་དུ་འདོགས་སྲོལ་ཡོད་པ་བཞིན་དུ་ཡབ་ཡུམ་གྱི་མཚན་ཟུར་རེ་དྲངས་ཏེ་“མུ་ཁྲི་བཙན་པོ་”ཞེས་ཐོག་པ་ཡིན་སྙམ། སྐྱབས་སྟོན་ཁྲོ་འགྲེལ་དང་མཐུན་པར་ཡབ་རྒྱལ་པོ་གཉའ་ཁྲི་མཚན་གནས་ལས་“ཁྲི་”དང་། ཡུམ་མུ་ཆུ་ཟ་”ཡི་མཚན་གནས་“མུ་”གཉིས་བྱུང་བའི་“མུ་ཁྲི་”དེ་ལའང་བོད་སྐད་དུ་བཙན་པོ་ཞེས་པ་འདི་སྦྱོར་བའི་”མུ་ཁྲི་བཙན་པོ་”ཞེས་སུ་བསྒྲུབས་པའོ། ཞེས་གསལ། མུ་དང་ཁྲི་ནི་ཞང་ཞུང་སྐད་དེ་མུ་ནི་ནམ་མཁའ་དང་ཁྲི་ནི་རྒྱལ་པོ་ལ་གོ་བ་ཡིན་ལ་“ནམ་མཁའི་”རྒྱལ་པོ་ཞེས་ཀྱང་འགྲེལ་དུ་རུང་ངོ་།  དེའི་དུས་སུའང་འདྲེན་པའི་དཔོན་གསས་ནི་ནམ་མཁའ་སྣང་བ་འདོགས་ཅན་ཡིན། དཔོན་གསས་དེའི་འདུན་ནས་མུ་ཁྲི་བཙན་པོས་སྤྱི་སྤུངས་སྐོར་གསན་བསམ་ཉམས་ལེན་མཐར་ཕྱིན་པར་མཛད་ནས། བོན་གསང་བ་སྔགས་རྫོགས་ཀྱི་བསྟན་པ་གངས་རིའི་ལྗོངས་སུ་རྒྱ་ཆེན་དར་སྤེལ་གནང་། གསུང་སྔགས་གྱི་བོན་ལ་ཉམས་ལེན་ཕུལ་དུ་ཕྱིན་དེ་“ནམ་མཁའ་ལ་རྫུ་འཕྲུལ་གྱི་སྨན་མོ་བཞི་ཁྲི་རེས་བསྐོར་ནས་བྱོན་པ་སོགས་གྲུབ་རྟགས་ངོ་མཚར་བ་དུ་མ་བསྟན།”ཚུལ་སོགས་ལོས་རྒྱུས་དག་ལས་གསལ། སྐུ་གཤེན་ནི་སྤྱི་ལོའི་ཡར་སྔོན་འདས་ལོ་(༡༠༧༤)གཅོའུ་ལན་ཚས་མཛད། གསས་མཁར་ནི་ཁོ་མ་ནེའུ་ཆུང་བཞེངས་བར་གྲགས་ལ། མུ་ཁྲིས་ཞང་ཞུང་ཡུལ་ནས་བོད་དུ་མཁས་པ་བརྒྱ་རྩ་བརྒྱད་སྤྱན་དྲངས་ནས་བོད་ཡུལ་དུ་གསང་བ་སྔགས་ཀྱི་སྒྲུབ་སྡེ་སུམ་ཅུ་རྩ་བདུན་བཙུགས་ཏེ་ལྷག་པར་དུ་སྔགས་ཕྱི་ནང་གི་བསྟན་པ་དར་རྒྱས་བྱུང་། །    

   བོད་རྒྱལ་གསུམ་པ་“ཏིང་ཁྲི་བཙན་པོ་”ནི་ཡབ་མི་ཁྲི་བཙན་པོ་དགུང་ལོ་བརྒྱ་དང་བརྒྱད་འབྱུང་ལྡན་(252) སྤྱི་ལོ་(967)ཡར་སྔོན་དུ་ཆུ་གླང་ལོར་ཡུམ་ས་སླན་ཏིང་ཏིང་མ་གཉིས་ཀྱི་སྲས་སུ་འཁྲུངས་ཤིང་།  མཚན་ནི་ཡབ་“མུ་ཁྲི་བཙན་པོ་”དང་ཡུམ་“ས་སྨན་ཏིང་ཏིང་”གཉིས་ཀྱི་མཚན་ཟུར་“ཏིང་ཁྲི་”གཉིས་ཟུར་དུ་དྲངས། བོད་སྐད་དུ་“བཙན་པོ་”སྦྱོར་བའི་མཐར་ཏིང་ཁྲི་བཙན་པོ་ཞེས་སུ་གྲགས། འདིའི་མཚན་ཟུར་དུ་“དིང་”དང་“ཏིང་”འབྲི་ཚུལ་གཉིས་སུ་སྣང་ཡང་ཁོ་བོས་ཁྲོ་འགྲེལ་དང་མཐུན་པར་བཀོད་པ་ཡིན་ལ། “ཏིང་”ནི་ཞང་ཞུང་སྐད་ཡིན་ཡང་དམིགས་ཀྱི་བཀུར་ནས་“ཆུ་ཡི་རྒྱལ་པོ་”ཞེས་དགོས་དམིགས་སུ་དགོངས་ནས་“ཏིང་ཁྲི་བཙན་པོ་”ཞེས་གསོལ་པ་མིན་ཡང་དེ་ནི་གོང་དུ་བཤད་པ་ཇི་བཞིན་ཡབ་དང་ཡུམ་གྱི་མཚན་ཟུར་རེ་དང་“བཙན་པོ་”ཞེས་པའི་ཐ་སྙད་མཉམ་དུ་སྦྱོར་བ་ལ་ཆུ་ཡི་རྒྱལ་པོ་ཞེས་འགྲེལ་ནའང་འགྲེལ་སྟབས་བདེ་ཅིག་ཏུ་གྲུབ་ཡོད།  གསས་ཁང་ནི་ཁོ་མ་ཡང་རྩེ་བཞེངས། སྐུ་གཤེན་གཅོའུ་སྨིན་དཀར་གྱིས་མཛད་པ་ཡིན། །

  བོད་རྒྱལ་བཞི་པ་སོ་ཁྲི་བཙན་པོ་ནི་ཡབ་ཏིང་ཁྲི་བཙན་པོ་དང་ཡུམ་སོ་གཟའ་སྨན་(ཐམ་ཐམ་)གཉིས་ཀྱི་སྲས་སུ་འཁྲུངས། བོད་རྒྱལ་བཞི་པའི་མཚན་ཐོགས་ཚུལ་ནི་རྒྱལ་པོ་གོང་མ་རྣམས་དང་གཅིག་མཚུངས་སུ་ཡབ་“ཏིང་ཁྲི་བཙན་པོའི་”མཚན་ཟུར་ནས་“ཁྲི་”དང་ཡུམ་“སོ་གཟའ་སྨན་”གྱི་མཚན་ཟུར་ནས་“སོ་”གཉིས་དྲངས་ཏེ་“སོ་ཁྲི་བཙན་པོ་”ཞེས་ཐོགས་པ་ཡིན། སྐུ་གཤེན་གཅོའུ་འོད་དཀར་གྱིས་མཛད་ལ། གསས་ཁང་ནི་དགུ་ར་དགུ་ཁྱུད་བཞེངས་བར་གྲགས།  །

         བོད་རྒྱལ་ལྔ་པ་དར་ཁྲི་བཙན་པོ་ནི་ཡབ་སོ་ཁྲི་བཙན་པོ་དང་ཡུམ་དར་བཟའ་ཞང་ཞུང་མའི་སྲས་སུ་འཁྲུངས། མཚན་གནས་ཐོགས་ཚུལ་ནི་ཡབ་ཀྱི་མཚན་“ཁྲི་”དང་ཡུམ་གྱི་མཚན་“དར་”དྲངས་ཏེ་“བཙན་པོ་”བསྡོམས་ཏེ་“དར་ཁྲི་བཙན་པོ་”ཞེས་ཐོགས་པ་གོང་དང་མཚུངས་ལ། གཞན་ཡང་“མེར་ཁྲི་བཙན་པོ་”ཡང་བཤད་སྣང་ཞིག་འདུག  དར་ཁྲི་བཙན་པོའི་སྐུ་གཤེན་ནི་མཚེ་མི་ཟུང་སྨན་མཛད་ལ་གསས་ཁང་ཟོ་བོ་ཁྱུང་ལག་བཞེངས། །

   བོད་རྒྱལ་དྲུག་པ་དྭགས་ཁྲི་བཙན་པོ་ནི་ཡབ་དེར་ཁྲི་བཙན་པོ་དང་ཡུམ་དྭངས་ལྷ་དཀར་མོའི་སྲས་སུ་འཁྲུངས། ཡང་ཅིག་བཤད་ན་“བདགས་ཁྲི་བཙན་པོ་”ཡང་ཟེར། སྐུ་གཤེན་དག་པ་མི་ཆེན་གྱིས་མཛད་ལ་གསས་ཁང་གཡུང་དྲུང་ལྷ་རྩེ་བཞེངས། མཚན་ཐོགས་ཚུལ་ནི་གོང་དུ་བཤད་པ་བཞིན་ཡབ་ཡུམ་གྱི་མཚན་ཟུར་རེ་དང་“བཙན་པོ་”ལྷན་དུ་སྦྱོར་བ་ལས་གྲུབ་པ་ཞིག་ཡིན། །

   བོད་རྒྱལ་བདུན་པ་སྲིབ་ཁྲི་བཙན་པོ་ནི་ཡབ་དྭགས་ཁྲི་བཙན་པོ་དང་ཡུམ་སྲིབ་ཀྱི་ལྷ་མོ་དཀར་མོའི་སྲས་སུ་འཁྲུངས། སྐུ་གཤེན་ནི་གཅོའུ་ཞལ་དཀར་གྱིས་མཛད་ལ་གསས་ཁང་ཁོ་མ་རུ་རིང་བཞེངས་ཞེས་རང་རེའི་ལོ་རྒྱུས་དག་ལས་གསལ། །

       བོད་ཀྱི་རྗེ་བོ་འདི་དག་ལ་“གནམ་གྱི་ཁྲི་བདུན་”ཞེས་ཟེར་དེ་ལྟར་ཐོགས་པའི་རྒྱུ་མཚན་ནི་འགྲོ་ལ་བྱམས་ཞིང་གཡུང་དྲུང་བོན་ཟབ་མོ་ལ་དད་པ་དང་དམ་ཚིགས་ཟབ་ཅིང་། བོན་གསང་བ་སྔགས་རྫོགས་ལ་ཉམས་ལེན་གནད་ཁེལ་བྱས་ཏེ་མཐར་འཇའ་འོད་དུ་ཐིམ་པའི་ན་དེ་ལྟར་བཤད་པ་ཡིན། ཡང་ཅིག་བཤད་ན་དམུ་སྐས་ལ་འཛེགས་པའི་ཚུལ་དང་སྤྱི་བོ་གཙུག་གི་འོད་ཀྱི་དམུ་ཐག་ལ་ཐིམ་པ་ལས་སོགས་བཞེད་ཀྱང་དོན་དུ་ཕུང་པོ་ལྷག་མེད་འཇའ་ལུས་ཀྱི་སྐུ་རུ་གྲོལ་ཏེ་འཇའ་སྐུ་དེ་ནམ་འཁར་ཐིམ་པའི་ཕྱིར་“གནམ་གྱི་ཁྲི་བདུན་”ཞེས་ཐོགས་པ་ཡིན། །

                                    དཔྱད་གཞིའི་ཕྱག་དཔེ་ཁག་ཅིག

ཁྲོ་འགྲེལ། བསྒྲགས་བྱུང་དང་ཉི་སྒྲོན།  ཡང་རྩེའི་འགྲེལ།  སྒ་སྟོན་གྱི་ཐེག་འགྲེལ། ལེགས་བཤད་མཛོད། དར་རྒྱས་གསལ་སྒྲོན།  ཐེག་ཆེན་སངས་རྒྱས་གཡུང་དྲུང་བོན་གྱི་ངོ་སྤྲོད་བློ་གསར་སྒོ་འབྱེད། སྔ་འགྱུར་རྙིང་མའི་ཆོས་འབྱུང་། གཡུང་དྲུང་བོན་གྱི་བསྟན་འབྱུང་ཕྱོགས་བསྡུས། བྱམས་མ་རིགས་ཀྱི་འཇིག་སྐྱབས། ཞ་ལུ་པའི་ཆོས་འབྱུང་། དྲུང་མུའི་ཞབས་རྗེས།  ལྡེའུས་མཛད་པའི་རྒྱ་བོད་ཀྱི་ཆོས་འབྱུང་། བོན་སྒོ་འདོན་ཐེངས་བཅུ་དྲུག་པ། བོད་ཀྱི་གདུང་རུས་ཞིབ་འཇུག བོད་ཀྱི་གྲུབ་མཐའི་རྣམ་བཤད།